«Ο επισκέπτης που θα το επισκεφτεί πρέπει να αποδέχεται τον κίνδυνο
Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να μηδενιστεί η επικινδυνότητα που ενέχει το Φαράγγι της Σαμαριάς, ξεκαθαρίζει ο καθηγητής και πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), Ευθύμης Λέκκας στον «απόηχο» της κατολίσθησης που στοίχισε τη ζωή σε μια 35χρονη τουρίστρια, καθώς όπως επισημαίνει, το φαράγγι είναι αποτέλεσμα των ίδιων φυσικών φαινομένων που οδηγούν σε αυτή την υψηλή επικινδυνότητα.
«Το Φαράγγι της Σαμαριάς είναι αποτέλεσμα φυσικών φαινομένων που επικρατούν εδώ και δύο εκατομμύρια χρόνια, και που έχουν διαμορφώσει όλα τα φαράγγια στη Νότια Κρήτη» τονίζει χαρακτηριστικά στο CNN Greece, εξηγώντα πως «τα μεγάλα, λοιπόν, φαράγγια της Νότιας Κρήτης οφείλονται στα εξής φυσικά φαινόμενα:
- στην ανοδική κίνηση που υπάρχει συνολικά στην περιοχή
- στη σεισμικότητα που υπάρχει στην περιοχή λόγω των τεκτονικών διεργασιών
- στις έντονες βροχοπτώσεις και τη διάβρωση που διαμορφώνεται, λόγω της προσπάθειας του νερού να βρει διέξοδο προς τον λιβυκό ωκεανό, με αποτέλεσμα να σκάβει το έδαφος για να φύγει.
- στις κατολισθήσεις».
«Πρόκειται για φαινόμενα τα οποία πρέπει να κατανοήσουμε ότι υπήρχαν και θα εξακολουθούν να υπάρχουν και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να τα αποτρέψουμε. Είναι αυτά τα οποία διαμορφώνουν αυτό το μοναδικό μνημείο. Ένα από τα λίγα στον κόσμο με τόσο μήκος και φυσικό κάλλος» τονίζει.
Το δίλημμα των αρμοδίων φορέων – Αναπόφευκτη η αποδοχή των κινδύνων
Με βάση αυτά τα δεδομένα, ο κ. Λέκκας θέτει το δίλημμα που πλανάται στους αρμόδιους φορείς: «Θέλουμε ένα φαράγγι απροσπέλαστο στον κόσμο ή ένα μνημείο στο οποίο θα έχει πρόσβαση ο κόσμος, αποδεχόμενος τον κίνδυνο που υπάρχει;». Απαντώντας στο δίλημμα αυτό υπογραμμίζει πως «αφενός δεν δικαιούμαστε να κλείσουμε την πρόσβαση στο φαράγγι, αφετέρου μια τέτοια επιλογή θα επέφερε μεγάλο πλήγμα στην τοπική οικονομία».
Παράλληλα, όμως, τονίζει ο ίδιος «ένας επισκέπτεις που θέλει να διασχίσει το Φαράγγι, πρέπει να αποδέχεται τον κίνδυνο». «Όπως και σε άλλες δραστηριότητες, έτσι και στην περίπτωση αυτή, η αποδοχή των κινδύνων είναι αναπόφευκτη». Φέρνοντας ως παράδειγμα το σκι και την πεζοπορία στην άγρια φύση, ο κ. Λέκκας εξηγεί πως παίρνοντας την επιλογή για μια δραστηριότητα που ενέχει κινδύνους, θα πρέπει να αποδεχόμαστε τους κινδύνους αυτούς.
«Αυτές οι τρεις συνθήκες, δηλαδή τα φυσικά φαινόμενα, το γεγονός ότι το φαράγγι δεν μπορεί να κλείσει και η αποδοχή του κινδύνου, είναι αυτές που διαμορφώνουν την κατάσταση πάνω στην οποία καλούμαστε να παρέμβουμε» αναφέρει.
Δεν μπορούμε να μηδενίσουμε τον κίνδυνο της διάσχισης του Φαραγγιού
«Το δικό μας χρέος είναι να μειώσουμε αυτόν τον κίνδυνο. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορούμε να τη μηδενίσουμε» τονίζει. Στο σημείο αυτό ασκεί κριτική σε όσους ισχυρίζονται πως με τεχνικές παρεμβάσεις η επικινδυνότητα του Φαραγγιού μπορεί να εξαφανιστεί. «Διότι» όπως εξηγεί «έχουμε να κάνουμε με μια περιοχή τέτοιου φυσικού κάλλους στην οποία δεν πρέπει να παρέμβουμε γιατί θα αλλοιωθεί η φύση του φαραγγιού».
«Δεν μπορούμε να παρέμβουμε σε ένα πρανές σε μια πλευρά έκτασης 14 χιλιομέτρων, που σε ορισμένα σημεία μπορεί να φτάνει μέχρι και τα 600 μέτρα ύψος» γιατί όπως επισημαίνει «το περιβαλλοντικό κόστος θα είναι τεράστιο και η αποτελεσματικότητα πολύ μικρή». «Χρειάζονται χειρουργικές παρεμβάσεις»
Πώς μπορούν οι επιστήμονες και οι Αρχές να παρέμβουν τελικά;
«Χρειάζονται “χειρουργικές επεμβάσεις” σε ορισμένα σημεία μόνο και εκεί που υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος, με έργα τα οποία θα σέβονται το περιβάλλον». Αυτό είναι και το πλάνο το οποίο αναμένεται να εφαρμοστεί το προσεχές διάστημα από την ομάδα γεωλόγων του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών υπό τον συντονισμό του προέδρου του ΟΑΣΠ. «Να παρέμβουμε με όσο το δυνατόν χειρουργικό τρόπο, σημειακά και χωρίς να εμποδίζουμε τις φυσικές διεργασίες του περιβάλλοντος».
Ενημέρωσε δε, πως το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα «θα υποδείξουμε τα σημεία που έχουν υψηλό κίνδυνο και είναι εφικτό να υπάρξει ανθρώπινη παρέμβαση χωρίς μεγάλη όχληση στο περιβάλλον, με ένα λογικό κόστος και με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα». Τα μέτρα που έχουν ανακοινωθεί μέχρι στιγμής, είναι συμπληρωματικά και κανένα μέτρο δεν αρκεί από μόνο του για να μειώσει αισθητά το πρόβλημα ως ένα βαθμό.
Πόσο μπορούν να βοηθήσουν οι μετεωρολογικές προγνώσεις
Απαντώντας στο κατά πόσο ελήφθησαν υπόψιν οι μετεωρολογικές προγνώσεις προτού σημειωθεί η αποκόλληση του βράχου που στοίχισε τη ζωή στην 35χρονη τουρίστρια, ο κ. Λέκκας τονίζει, πως μια κατολίσθηση μπορεί να προκύψει ως εξής:
- Με στατική φόρτιση – χωρίς να παρεμβληθούν, δηλαδή, φυσικά φαινόμενα
- Λόγω βροχόπτωσης
- Λόγω σεισμικής δόνησης
«Οι μετεωρολογικές προγνώσεις είναι χρήσιμες, ωστόσο, δεν μπορούμε να στηριχτούμε μόνο σε αυτές» διευκρινίζει. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της πρόσφατης κατολίσθησης «αναπτύχθηκαν υδρομετεωρολογικά φαινόμενα στο νότιο τμήμα της θάλασσας που μέσα σε μισή ώρα αύξησαν τις βροχοπτώσεις».
Συνεπώς τίθεται το ερώτημα «πόσο έγκαιρα διαθέτουμε αυτές τις προγνώσεις». «Είναι, λοιπόν, πολυπαραγοντική η προσπάθεια που καταβάλλουμε για να μειώσουμε την διακινδύνευση σε μια περιοχή υψηλού κινδύνου και σημαντικού φυσικού κάλλους».
Τα μέτρα που ήδη εφαρμόζονται και αυτά που έρχονται
Στο πλαίσιο της προσπάθειας μετριασμού του κινδύνου κατολίσθησης αποφασίστηκε να ληφθούν μέτρα τόσο σε βραχυπρόθεσμο όσο και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα εφαρμογής.
Στα βραχυπρόθεσμα μέτρα που έχουν ήδη υλοποιηθεί περιλαμβάνονται ο καθαρισμός του μονοπατιού, οι εργασίες για τη συντήρηση και αποκατάστασή του, αλλά και η τοποθέτηση 16 νέων ενημερωτικών πινακίδων.
Οι πινακίδες τοποθετήθηκαν στις εισόδους του δρυμού αλλά και κατά μήκος του μονοπατιού, στα σημεία υψηλής επικινδυνότητας κατολισθήσεων, όπως αυτά διαπιστώθηκαν στις αυτοψίες των ειδικών. Ετσι, οι ενημερωτικές πινακίδες μέσα στο φαράγγι διπλασιάστηκαν.
Αποφασίστηκε επίσης στα συγκεκριμένα επικίνδυνα σημεία, κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό να ενημερώνει τους επισκέπτες για τον υψηλό κίνδυνο εκεί και παράλληλα να τους παρακινεί να διασχίζουν τα εν λόγω κομμάτια γρήγορα –αλλά με ασφάλεια– και χωρίς να κοντοστέκονται για λήψη φωτογραφιών.
Οι επισκέπτες οφείλουν να λαμβάνουν οποιαδήποτε μέτρα κρίνουν απαραίτητα, όπως προστατευτικά κράνη, κατάλληλη υπόδηση και τήρηση των αποστάσεων ασφαλείας.
Την ίδια στιγμή, σε πλήρη ισχύ βρίσκεται ο νέος Κανονισμός Λειτουργίας του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς, ο οποίος κυκλοφόρησε σε ΦΕΚ την περασμένη εβδομάδα.
Βάσει αυτού, οι επισκέπτες αναλαμβάνουν παντός είδους ατομική ευθύνη για την ασφάλειά τους κατά την είσοδο και παραμονή τους εντός των ορίων του Εθνικού Δρυμού, αποδεχόμενοι τους κινδύνους, ιδίως σε περιπτώσεις έκτακτων και απρόβλεπτων περιστατικών. Οφείλουν,δε, να λαμβάνουν οποιαδήποτε μέτρα κρίνουν απαραίτητα, όπως προστατευτικά κράνη, κατάλληλη υπόδηση, τήρηση των αποστάσεων ασφαλείας κ.λπ. Οι επισκέπτες ενημερώνονται και στην είσοδο του φαραγγιού για αυτόν τον νέο κανονισμό λειτουργίας.
Ειδικά κράνη και αναβαθμισμένες προγνώσεις
Πάντως, εκτός από τα μέτρα ατομικής προστασίας τα οποία προτρέπονται να λαμβάνουν με ευθύνη τους οι επισκέπτες, ειδικά κράνη προστασίας για τους επισκέπτες θα αγοραστούν και από τον ΟΦΥΠΕΚΑ, μετά και την πρόταση της ΕΑΓΜΕ.
Υπολογίζεται πως θα χρειαστούν 3.000 κράνη για τους περίπου 1.000 επισκέπτες που επισκέπτονται κατά μέσο όρο, ημερησίως, το φαράγγι. Τα κράνη είναι τριπλάσια από τον μέσο όρο των επισκεπτών, για να ακολουθείται η ροή των επισκεπτών οι οποίοι εισέρχονται στον δρυμό, ανά φάσεις.
Να σημειωθεί πως για λόγους αυξημένης ασφάλειας, την πρώτη εβδομάδα επαναλειτουργίας του δρυμού, ο μέγιστος αριθμός επισκεπτών ορίζεται στα 1.000 άτομα ημερησίως. Για την αποφυγή καθυστερήσεων ή και ακυρώσεων, οι επισκέπτες οργανωμένων ομάδων εισέρχονται αποκλειστικά και μόνο με ηλεκτρονικό εισιτήριο.
Ταυτόχρονα, το νευραλγικό ζήτημα της ημερήσιας καιρικής πρόγνωσης για το φαράγγι, θέμα που προκάλεσε έντονη συζήτηση μετά την κατολίσθηση που σημειώθηκε από έντονη βροχόπτωση, αναβαθμίζεται. Ο ΟΦΥΠΕΚΑ θα συνεργάζεται στενά με την ΕΜΥ για την παροχή εξειδικευμένων μετεωρολογικών προγνώσεων για το φαράγγι.
«Το φαράγγι έχει το δικό του μικροκλίμα»
Σε αυτό το πλαίσιο, αναμένεται να υπάρξουν και now casting προγνώσεις που προειδοποιούν δηλαδή για έντονα τοπικά καιρικά φαινόμενα μερικές μόλις ώρες πριν από την εμφάνισή τους. Για αυτές τις now casting προγνώσεις οι οποίες θα επιτρέπουν στο προσωπικό του ΟΦΥΠΕΚΑ να σπεύδει –σε περίπτωση εν εξελίξει επίσκεψης– να μετακινήσει τους περιπατητές σε πιο ασφαλή σημεία, για όση ώρα διαρκεί το φαινόμενο, θα αξιοποιείται το ραντάρ της αμερικανικής βάσης στη Σούδα.
Τι έδειξε η αυτοψία της ΕΑΓΜΕ στο φαράγγι της Σαμαριάς
Τέλος, εγκρίθηκε συνεργασία του ΟΦΥΠΕΚΑ μέσω Προγραμματικής Σύμβασης με το ΕΚΠΑ, με σκοπό την υλοποίηση του έργου «Διαχείριση Κατολισθητικού Κινδύνου και Προτάσεις Μείωσης Διακινδύνευσης σε Κρίσιμες Θέσεις Κατά Μήκος του Φαραγγιού της Σαμαριάς», με υπεύθυνο τον καθηγητή Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, Ευθύμη Λέκκα.
